Joseph HaydnDe apocriefe Haydn
Joseph Haydn werd geboren in Rohrau op 31 maart 1732. Hij stamde uit een tamelijk arme Oostenrijkse familie. Zijn vader Matthias was wagenmaker. Joseph had een vrij moeilijke jeugd. Toen hij vijf jaar was, nam zijn oom hem mee naar het stadje Hainburg, waar hij naar school ging en muziekles kreeg.
Op achtjarige leeftijd werd hij sopraan in het knapenkoor van de Stephansdom in Wenen. Daar bleef hij negen jaar, waarvan de laatste vier met zijn broer Michael. Zijn stemwisseling trad namelijk pas zeer laat in. Hoewel zijn mentor Georg Reuter hem probeerde over te halen zich te laten castreren, heeft Joseph, mede op aandringen van zijn vader, geweigerd deze riskante ingreep te ondergaan. Toen zijn stem veranderde, restte hem niets anders dan ontslag uit het koor.
Hij had reeds bepaald dat hij componist zou worden, wat zijn ouders ten zeerste afkeurden: zij vonden dat hun zoon meer voor het priesterschap in de wieg was gelegd. Natuurlijk zou een leven als kloosterling hem, zeker voor de eerstvolgende jaren, veel meer vastigheid geven, maar hij koos een moeilijker weg.
De daaropvolgende jaren waren dan ook zwaar. Gelukkig bood Michael Spangler hem een zolderkamer aan in het Michaelerhaus op de Kohlmarkt in Wenen. Haydn hield zich met wat losse baantjes in leven, zoals het meespelen in ensembles, het geven van muziekonderricht en het begeleiden van zangers zoals Nicola Porpora. Deze laatste bracht hem in contact met bekende operacomponisten als Christoph Willibald Gluck, Georg Christoph Wagenseil en Karl Ditters von Dittersdorf.
Na vier jaar kreeg Haydn in 1755 eindelijk een vaste betrekking als kapelmeester aan het hof van graaf von Morzin in Lukawitz, dankzij graaf von Fürnberg. In 1761 werd het orkest opgeheven en kwam Haydn naar Eisenstadt, bij vorst Paul II Anton Esterházy. Deze werd een jaar later door zijn zoon Nicolaas I Jozef opgevolgd.
In Esterházy zou hij tot 1790 blijven. Als kapelmeester en hofcomponist had hij hier veel werk, want de Esterházy's waren grote cultuurliefhebbers. Haydn heeft dan ook vele werken geschreven voor het vorstelijk orkest. Alhoewel Haydn weinig in contact stond met grote muziekcentra als Wenen, verwierf hij toch faam door de vele gasten die bij de vorst op bezoek kwamen. Tussen circa 1765 en 1775 benoemt men zijn werk met "Sturm und Drang": het zit vol met snel afwisselende akkoorden, abrupte wisselingen en mineurharmonieën.
Tijdens zijn verblijf bij de Esterházy’s schreef Haydn een zeer groot aantal werken, waaronder pianowerken, liederen en 125 baritontrio’s; Nicolaus blonk immers uit op dit gamba-achtige strijkinstrument. Verder componeerde Haydn 24 opera’s. In 1782 ontmoette Haydn Mozart; na de dood van Nicolaus in 1790 ging Haydn naar Londen. Daar schreef hij de laatste 12 van zijn 106 symfonieën. Hij verbleef in Londen in 1791-1792 en 1794-1795.
In 1795 keerde hij definitief terug naar Wenen. Daar hield hij zich tot zijn dood in 1809 vooral bezig met religieuze muziek. Vele missen en twee oratoria, Die Schöpfung en Die Jahreszeiten heeft hij daar geschreven. Deze werken waren zijn laatste en getuigden nog van een geweldige scheppingskracht, die door de faam van Beethoven (met wie hij niet goed kon opschieten) en door de tand des tijds snel in de vergetelheid dreigden te belanden.
Rolverdeling.
| Deel 1 | |
| Nina Bergsma | Haydn, als kind |
| Erik Plooyer | Haydn, als jongen |
| Henk Rigters | Haydn, als volwassene |
| Alex Faassen jr. | Joachim |
| Jo Vischer sr. | August |
| Jan Borkus | Hofrat Reutter |
| Constant van Kerckhoven | Kurz Bernardon |
| Johan Wolder | Weigl |
| Eva Janssen | Anna Weigl |
| Paul van der Lek | Tomasini |
| Louis de Bree | Nicolaus Esterházy |
| Wam Heskes | Harrach |
| Mien van Kerckhoven-Kling | prinses Kinsky |
| Ingrid van Benthem | |
| Nora Boerman | |
| Irene Poorter | |
| Dogi Rugani | |
| Nel Snel | |
| Wiesje Bouwmeester | |
| Tonny Foletta | |
| Thom Hakker | |
| Dries Krijn | |
| Maarsten Kapteyn | |
| Donald de Marcas | |
| Rien van Noppen | |
| Piet te Nuyl sr. | |
| Sylvain Poons |
| Deel 2 | |
| Henk Rigters | Haydn |
| Louis de Bree | Nicolaus Esterházy |
| Thom Hakker | broeder Bernhard |
| Dogi Rugani | Marianne Haydn |
| Huib Orizand | Broer Heinrich |
| Donald de Marcas | Andries |
| Johan Wolder | Weigl |
| Loudi Nijhoff | vorstin |
| Nora Boerman | |
| Dries Krijn | |
| Paul van der Lek |
| Deel 3 | |
| Henk Rigters | Haydn |
| John de Freese | Salomon |
| Paul van der Lek | Mr Hawkns |
| Gijsbert Tersteeg | Creighton |
| Daan van Ollefen jr. | Master of Chambers |
| Johan Schmitz | Dr. Von Genzinger |
| Bas ten Batenburg | Mozart |
| Tine Medema | mevouw Von Genzinger |
| Louis de Bree | Nicolaus Esterházy |
| Rob Geraerds | Tost |
| Paul Deen | Rechter van het geweten |
| Josephine van Gasteren | Anna Tost |
| Ingrid van Benthem | |
| Constant van Kerckhoven | |
| Dries Krijn | |
| Dick van 't Sant | |
| Hans Veerman |
| Deel 4 | |
| Henk Rigters | Haydn |
| Jan van Ees | Koning George III |
| Frans Somers | William Pitt |
| Alexandra Bouwmeester | prinses Frederika |
| Dogi Rugani | koningin Charlotte |
| Paul van der Lek | Beethoven |
| Dries Krijn | Franzl |
| Piet te Nuyl sr. | Schwarzenberg |
| Wam Heskes | Van Swieten |
| Frans van Schaik | volkszanger |
| Han König | Heinrich |
| Els Bouwman | |
| Barbara Hoffmann | |
| Irene Poorter | |
| Nel Snel | |
| Tonny Foletta | |
| John de Freese | |
| Thom Hakker | |
| Jaap Hoogstraten | |
| Jos van Turenhout | |
| Jo Vischer sr. |
Aanvullende gegevens.
| Auteur: | Carl Lans |
| Regie: | Wim Paauw |
| Omroep: | NCRV |
| Uitzending: | Eerste deel op 6 april 1959 |
| Speelduur: | 4 uur, 4 delen |
| Categorie: | Biografisch |
Over de muziek.
Muzikale medewerking deel 1:
Radio Kamerorkest onder leiding van Roelof Krol en leden van het Barok Ensemble.
Muzikale medewerking deel 2:
Radio Kamerorkest onder leiding van Maurits van den Berg; Joannes Colette (luit), Loes Goossens (bariton) en mevrouw Henriëtte Meier-van de Woude (gamba).
Muzikale medewerking deel 3:
Radio Kamerorkest onder leiding van Maurits van den Berg; het Gaudeamus kwartet, Peter Erös (piano), Folly Collette (zang) en Joannes Collette (luit).
Muzikale medewerking deel 4:
Lous Goossens (bariton), Peter Erös (piano), Frans van Schaik (zang) en Bouw Lemkes (viool).
Titels van de afzonderlijke delen.
Deel 1: Carrière
Deel 2: Duet in de nacht
Deel 3: Proces
Deel 4: Herschepping
Bron deels: Wikipedia.